Kartka z kalendarza - dzień 3 - Powstanie Warszawskie

Historia zdobycia PAST-y

Budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej przy ul. Zielnej 37, (PAST-y), w czasie międzywojennym był drugim po budynku hotelu Warszawa, pod względem wysokości budynkiem w Warszawie. Wybudowany z przeznaczeniem na pomieszczenie centrali telefonicznej o znaczeniu ogólnokrajowym, posiadał specjalnie silną konstrukcję i odpowiednio wysokie pomieszczenia przystosowane do zamieszczenia w nich urządzeń centrali telefonicznej obsługującej połączenia abonentów warszawskich, połączenia międzymiastowe i międzynarodowe. Przed wybuchem Powstania Warszawskiego, Niemcy w sposób szczególny zabezpieczyli ten obiekt, traktując go jako obiekt o znaczeniu strategicznym, gdyż przez tę centralę przechodziły wszystkie połączenia telefoniczne Berlina z okupacyjnymi władzami Generalnego Gubernatorstwa jak i z całym frontem wschodnim. Wejścia do budynku chronił specjalnie wybudowany betonowy bunkier, a wewnątrz budynku przebywała stale dobrze uzbrojona, choć nieliczna załoga, wzmocniona po wybuchu Powstania przez 160. żołnierzy dowodzonych przez doświadczonych oficerów SS. Zdobywanie tego budynku podczas Powstania Warszawskiego przypadło żołnierzom batalionu „Kiliński”. W dniach od 1. do 3. sierpnia prowadzone były sporadyczne akcje, ostrzeliwanie i obserwacja załogi PAST-y. 1. sierpnia nastąpiło pierwsze jej wzmocnienie plutonem Schutzpolizei i innymi mniejszymi jednostkami. 3. sierpnia na ul. Marszałkowskiej między Złotą a Sienkiewicza rozbita została kolumna samochodów opancerzonych i czołgów z ponad 100-osobową załogą jadących na pomoc załodze PAST-y. Użyto wobec niej dużą ilość butelek zapalających i granatów, w wyniku czego załogi niezdolne do walki wycofały się. W nocy z 3. na 4. sierpnia, z inicjatywy dowódcy I Obwodu ppłka Radwana przeprowadzony został pierwszy zorganizowany atak wykonany przez oddziały dyspozycyjne Obwodu i około 50. żołnierzy batalionu „Kiliński” pod dowództwem por. „Szarego” (Stanisław Silkiewicz) zastępcy dowódcy V batalionu.Dowódcą całej akcji wyznaczony został kpt. CC. „Żmudzin” (Bolesław Kontrym) – dowódca kompanii Zgrupowania „Bartkiewicz”. Atakujący wdarli się do budynku do wysokości pierwszego piętra, ale ze znacznymi stratami musieli się wycofać. Pierwsza próba wykazała dużą różnicę stanu uzbrojenia między atakującymi powstańcami, a niemiecką załogą gmachu, na korzyść Niemców. Szturm przekonał dowództwo I Obwodu o sile obrony budynku, Niemcy z budynku górującego nad otoczeniem mieli wgląd w znaczny obszar miasta. Ich strzelcy wyborowi polowali na miejscową ludność, żołnierzy, kobiety, dzieci, a nawet rannych przenoszonych przez sanitariuszki. Już od pierwszego ataku żołnierze batalionu zacieśniali pierścień wokół niego. Duży niemiecki garnizon w Saskim Ogrodzie systematycznie zaopatrywał przy pomocy czołgów i samochodów pancernych załogę PAST-y. Pojazdy te były zwalczane dostępną bronią łącznie z butelkami zapalającymi, co w wielu przypadkach odnosiło skutek. Równolegle prowadzone były kolejne ataki.

Budynek PASTY zdobyto dopiero 17 sierpnia po wielu atakach i próbach odbicia. Wyjątkowe kartki z kalendarza! Tylko u nas możecie przeczytać wydarzenia ze wszystkich 63 dni Powstania Warszawskiego. Sprawdzajcie codziennie!